علم و فناوری

 دعا، همین حس بازگشت و درخواست است در پیشگاه پروردگار بزرگی که خودش اذن داده که با او صحبت کنیم و به نیایش بایستیم تا او حرف های را بشنود و دعای ما را هم به اجابت برساند. پس باید فرصت را غنیمت شمرد و همواره دست به دعا برداشت: « فَاعْمَلُوا وَالْعَمَلُ یُرْفَعُ، وَالتَّوْبَةُ تَنْفَعُ، وَالدُّعَاءُ یُسْمَعُ وَالْحَالُ هَادِئَةٌ، وَالاَْقْلامُ جَارِیَةٌ وَبَادِرُوا بِالاَْعْمَالِ عُمُراً نَاكسِاً أَوْ مَرَضاً حَابِساً أَوْ مَوْتاً خَالِساً؛ هم اکنون عمل کنید و فرصت عمل را مغتنم بشمارید که عمل به سوی خدا بالا می رود و توبه سود می بخشد و دعا شنیده می شود و آرامش بر قرار است و قلم ها جاری است و در کارها پیشدستی کنید، پیش از آنکه عمر به پایان برسد یا بیماری مانع شود و یا مرگ شما را برباید».(1)

فرصت ها را باید غنیمت شمرد که همیشه فرصت توبه و عمل نیست و همیشه دعا مورد قبول خداوند قرار نمی گیرد؛ اما در عین حال هم نباید از یاد برد که خدا خودش به بندگانش این اذن و اجازه را داده که با او به راز و نیاز بپردازند: « ثُمَّ جَعَلَ فِی یَدَیْكَ مَفاتِیحَ خَزَائِنِهِ بِمَا أَذِنَ لَكَ فِیهِ مِنْ مَسْأَلتِهِ، فَمَتَى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعَاءِ أَبْوَابَ نِعَمِهِ، وَاسْتَمْطَرْتَ شآبِیبَ رَحْمَتِهِ، فَلاَ یُقَنِّطَنَّكَ إِبْطَاءُ إِجَابَتِهِ؛ خداوند کلید گنجینه ها(ی رحمتش) را در دستان تو قرار داده است، که به تو اجازه داده از او درخواست کنی تا هر گاه بخواهی، درهای نعمتش را با دعا بگشایی و بارش باران رحمتش را طلب نمایی؛ پس اگر اجابت دعایت به تأخیر افتاد، این تأخیر تو را ناامید نسازد».(2)

سعادت، کامیابی، عاقبت به خیری، فرزندان صالح، روزی فراوان، خیر و برکت، توفیق طاعت و ترک گناه و ... از گنجینه های گران بها به شمار می روند که کلید دست یافتن به آن ها نیز دعاست و هر که به درگاه خداوند روی آورد و به دعا و نیایش بپردازد، درهای این گنجینه ها نیز به رویش باز می شود: « وَاعْلَمْ، أَنَّ الَّذِی بِیَدِهِ خَزَائِنُ السَّموَاتِ وَالاَْرْضِ قَدْ أَذِنَ لَكَ فِی الدُّعَاءِ، وَتَكفَّلَ لَكَ بِالاِْجَابَةِ،أَمَرَكَ أَنْ تَسْأَلَهُ لِیُعْطِیَكَ، وَتَسْتَرْحِمَهُ لِیَرْحَمَكَ، وَلَمْ یَجْعَلْ بَیْنَكَ وَبَیْنَهُ مَنْ یَحْجُبُكَ عَنْهُ، وَلَمْ یُلْجِئْكَ إِلَى مَنْ یَشْفَعُ لَكَ إِلَیْهِ، وَلَمْ یَمْنَعْكَ إِنْ أَسَأْتَ مِنَ التَّوْبَةِ، وَلَمْ یُعَاجِلْكَ بَالنِّقْمَةِ، [وَلَمْ یُعَیِّرْكَ بِالاِْنَابَة] وَلَمْ یَفْضَحْكَ حَیْثُ الْفَضِیحَةُ [بِكَ أَوْلَى]، وَلَمْ یُشدِّدْ عَلَیْكَ فِی قَبُولِ الاِْنَابَةِ، وَلَمْ یُنَاقِشْكَ بِالْجَرِیمَةِ، وَلَمْ یُؤْیِسْكَ مِنَ الرَّحْمَةِ، بَلْ جَعَلَ نُزُوعَكَ عَنِ الذَّنْبِ حَسَنةً، وَحَسَبَ سَیِّئَتَكَ وَاحِدَةً، وَحَسَبَ حَسَنَتَكَ عَشْراً، وَفَتحَ لَكَ بَابَ الْمَتَابِ، فَإِذَا نَادَیْتَهُ سَمِعَ نِدَاك، وَإِذَا نَاجَیْتَهُ عَلِمَ نَجْوَاكَ، فَأَفْضَیْتَ إِلَیْهِ بِحَاجَتِكَ، وَأَبْثَثْتَهُ ذاتَ نَفْسِكَ وَشَكَوْتَ إِلَیْهِ هُمُومَك، وَاسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ؛ 

بدان آن خدایی که گنجینه های آسمان و زمین در دست اوست، به تو اجازه داده که دعا کنی و اجابت را هم بر عهده گرفته است. تو را فرمان داده که از او بخواهی تا عطایت کند، از او رحمت بطلی تا بر تو رحمت آورد و میان تو و خودش کسی را نگذاشته تا تو را از او باز دارد و تو را به واسطه ها هم حواله نداده است. اگر بد کنی، مانع توبه ات نمی شود و در کیفرت هم شتاب نمی ورزد و چون به او بازگردی، سرزنشت نمی کند و آنجا که سزاوار رسوا شدن هستی، رسوایت نمی کند.

 در قبول توبه ات نیز سختگیری نمی کند و از رحمت ناامیدت نمی سازد؛ بلکه همین را که از گناه دست بر می داری، حسنه به شمار می آورد، ولی هر حسنه تو را ده برابر محاسبه می کند. در توبه و بازگشت را به رویت باز گذاشته است.

وقتی صدایش بزنی، می شنود؛ وقتی با او نجوا کنی، نجوایت را می داند. تو هم نیازت را به درگاه او برده ای و شکایت به آستان او آورده ای و از او خواسته ای که رنج هایت را بزداید و یاری ات کند».(3)

 دعا، سپر بلا

 یکی از کارآیی های سد غیر از جمع آوری و ذخیره سازی آب ها، جلوگیری از خشم و طغیان رودخانه ها و ویرانی سیل هاست. دعا هم همانند سد گاه مانعی بزرگ برای دور ماندن از بلاها و ابتلاهاست؛ مانعی که باعث مصونیت از عذاب، بیماری، فقر، رسوایی، پریشانی و ... می شود: «وَ ادفَعُوا أمواجَ البَلاءِ بِالدُّعَاءِ؛ امواج بلا را به وسیله دعا دفع کنید».(4)

دعا و نیایش مخصوص دردمندان و گرفتاران نیست؛ بلکه از آنجایی که همه انسان ها در معرض آفت ها و بلایا هستند و تضمینی بر وجود همیشه نعمت ها و آسودگی های نیست، پس همه باید دعا کنند: « مَا الْمُبْتَلَى الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلاَءُ، بِأَحْوَجَ إِلَى الدُّعَاءِ مِنَ المُعَافَى الَّذِی لاَ یَأمَنُ البَلاَءَ؛ مبتلایی که دچار بلایی سخت شده است، بیش از آسوده و تندرستی که ایمن از بلا نیست، محتاج به دعا نیست».(5)

انسانی که غافل باشد، در برابر بلاها و آفات احساس امنیت می کند، اما باید توجه داشت که تضرع به درگاه خداوند و درخواست رفع بلا و دفع محنت ها، ویژگی انسان هایی است که هم بلا را می شناسند و هم راه دفع آن را با دعا می دانند؛ زیرا به خوبی از قدرت خداوند در جلوگیری از آن ها و به وجود آوردن سپری دفاعی محکم در مقابل آن ها آگاهند. امام علی علیه السلام در نامه خویش به امام حسن علیه السلام می فرماید: « وَشَكَوْتَ إِلَیْهِ هُمُومَك، وَاسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ، وَاسْتَعَنْتَهُ عَلَى أُمُورِكَ؛ (با دعا) انده ها و غصه هایت را به درگاه او شکایت می بری و برای رفع مشکلاتت از او درخواست می کنی و بر کارهیات از او مدد می جویی».(6)

با دعا می توان خزان خسته دلی را به بهاری با طراوت تبدیل کرد و فضای جان و دل را به گلشنی با صفا مبدل نمود و از هجوم بلاها و آفات نهراسید که می توان در بارش تیرهای بلا، با سپر دعا به خدای بزرگ پناه برد.  

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، خطبه 230.

2. همان، نامه 31.

3. همان.

4. همان، حکمت 146.

5. همان، حکمت 293.

6. همان، نامه 31.

زهرا رضائیان

بخش نهج البلاغه تبیان